2019 жылы электр энергиясын өндіру 6%-дан аса төмендеді, оның неліктен болғанын inbusiness.kz зерттеді.

Қазақстанның энергетикалық жүрегі

Павлодар облысы Қазақстанның энергетикалық астанасы болып саналады. Қазақстанда өндірілген барлық электр энергиясының 40%-ы өңір үлесіне тиесілі.

2019 жылы Павлодар облысында 42,7 млрд киловатт-сағат энергия өндірілді. Бұл 2018 жылға қарағанда 2,9 млрд аз, бұл барлық көлемнің 6,3%-ын құрайды.  2020 жылға келетін болсақ, мұнда өндіріс 44,3 млрд киловатт-сағат электр энергиясы деңгейінде болады деп болжануда.

Ресей электр импортын қысқартуда

Павлодар облысының энергетика және ТКШ басқармасында өндірістің төмендеуі шетелдік сатып алушылар, бірінші кезекте Ресей Федерациясы тарапынан жергілікті электр энергиясына сұраныстың төмендеуімен байланыстырылатынын хабарлады. 2018 жылы Павлодар Ресейге электр энергиясын экспорттады. Сонда бір жыл ішінде барлығы 3,75 млрд киловатт-сағаттан астам электр энергиясы тасымалданды. Бір жыл бұрын, яғни 2017 жылы бұл көлем 4,7 млрд киловатт-сағат құрайтынын айта кету керек. Төмендеу біртіндеп жүрді, және өткен жылы Ресей сатып алудан мүлдем бас тартты.

Бұл ресейлік басты энергетикалық компаниялардың бірі "Интер РАО" ЖАҚ сатып алушының бас тартуымен байланысты. 2019 жылдың тамыз айында Екібастұз ГРЭС-1 Ресейге электр беруді толық тоқтатты. Сол кезде "Интер РАО" ЖАҚ электр энергетикасының жергілікті нарығынан толығымен шығуға дайын болды. ГРЭС-1–ден энергия жеткізілімінің тоқталуынан кейін ресейлік энергетиктер басқа Екібастұз ГРЭС-2 электр станциясындағы өз үлесін сатқан. 2019 жылдың желтоқсанында мәміле жасалды – "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры ГРЭС-2 50%-ын $25 млн-ға сатып алды және активтің жалғыз иесі болды.

Ресейлік және қазақстандық энергетиктер арасында кедергі тасы ГРЭС-2 станциясының үшінші энергия блогы іске қосылуы болып табылды. 2009 жылы сол кезде Қазақстан мен Ресей Президенттері Нұрсұлтан Назарбаев пен Дмитрий Медведев тиісті келісімге қол қойғаннан бері оның құрылысымен Эпопея он жыл созылды. Жаңа энергоблок ГРЭС-2 қуатын бір жарым есеге арттыруы тиіс еді, бұл өз кезегінде Қазақстаннан Ресейге экспортталатын электр энергиясының санын арттырар еді. Бірақ ниет іске дейін де жеткен жоқ. 2016 жылы ресейлік энергетика мәлімдеуінше, екі акционердің бірлескен шешімімен объектіні салу макроэкономикалық шарттарға байланысты тоқтатылғанын айтты.

Жоба тек қазақстандық тарап үшін маңызды болды. 2020 жылы қуаты 636 мегаватт ГРЭС-2 станциясында үшінші энергоблокты салу бойынша жұмыстарды қайта бастау жоспарланған. Қазіргі уақытта жобаның аяқталу мерзімі 2024 жыл белгіленеді.

2019 жылдың желтоқсанында: "Үшінші энергоблокты салу мерзімі – төрт жыл. Құрылыстың басталуы қаржыландыруға байланысты. Бүгін біз тек бір үлесті сатып алдық және осы жұмысқа кірістік. Қазір біз үдерістерді оңтайландырып, ревизия жүргізуіміз қажет, себебі Ресей Федерациясы үлесті иеленген осы жылдар ішінде өте көп нәрсе өзгерді. Оның ішінде технологиялар да өзгерді. Біз мұның бәрі тарифке қалай әсер ететінін түсінуіміз керек", – деді қазіргі уақыттағы Павлодар облысының бұрынғы әкімі Болат Бақауов.

Ресейдің орнына Павлодар электр энергиясын Өзбекстанға экспорттай бастады, алайда аз көлемде. Осылайша, 2019 жылдың қорытындысы бойынша ортаазиялық елге 0,9 млрд киловатт-сағат электр энергиясы жіберілді. 2020 жылы Өзбекстанға экспорт жалғасады, алайда әзірге қандай көлемде екені белгісіз.

Басым бөлігі – ел ішінде

Жергілікті электр қуатының басты тұтынушысы бұрынғысынша Павлодар облысының өзі болып қала береді. 2018 жылы халық пен өнеркәсіптік кәсіпорындар 19,27 млрд киловатт-сағат электр энергиясын пайдаланды. 2019 жылы бұл көлем 19,5 млрд киловатт-сағатқа дейін өсті.

Қалған бөлігі Қазақстанның басқа өңірлеріне тасымалданады. Осылайша, 2018 жылы 22,53 млрд киловатт-сағат электр энергиясы, ал 2019 жылы 22,3 млрд киловатт-сағат жіберілді. Жалпы өнімдегі пайыздың кейбір үлесін сата алмады, сондықтан ол шығындарға есептен шығарылды.

"Электр энергиясы ерекше тауар болып табылады. Өндірілген энергия сол көлемде бірден тұтынылады. Сақтауға мүмкіндік жоқ, осыған байланысты энергия көздері түпкілікті тұтынушыға қажетті электр энергиясын дәл сонша өндіреді", – деп хабарлады Павлодар облысының энергетика және ТКШ басқармасы.

Майнинг артық энергияны азайту құралы ретінде

2019 жылдың басында, оның ішінде Ресейге экспорттың тоқтауына байланысты өңірде 1000 мегаватт электр артығы пайда болды. Энергияның артық болуы бірінші кезекте Екібастұз МАЭС-1-ге шоғырланған. Өзбекстанға экспорттаудан басқа, проблеманы энергияны көп шығындайтын жаңа кәсіпорындарды енгізу арқылы ішінара шешкен. Олардың арасында 70 мегаватт электр энергиясны тұтынатын BTC-KZ ЖШС крипто-валюта өндіру бойынша тау-кен фермасын атап өту керек.

Павлодар облысының бұрынғы басшысы Болат Бақауов Екібастұздың майнинг саласындағы болашағы зор деп санады. Алайда, ол бірнеше кемшілігін де айтты – іс жүзінде жаңа жұмыс орындары жоқ, көлік инфрақұрылымы дамымайды. Өңір жай ғана көмірді жағып, көмірқышқыл газын шығарады, электр қуатын өндіреді және оны бірден тұтынады.

Өткен аптада ҚР Экология министрлігінде Қытайдан тыс жердегі ірі тау – кен компаниясы Bitfury компаниясымен келісім жасалғаны туралы хабарлады. Қазіргі уақытта олар Павлодар облысының аумағында дата-орталығын салады. Шарттың мәні майнингтің зиянды салдарларын бейтараптандыру болып табылады. 20 гектар учаскеде жаңа орман отырғызылады, оған қоса 100 мың гектардан астам алқапта есепке алынбаған ормандар басқарылатын санатқа беруді қамтамасыз етеді.

Бұған дейін облыс әкімдігіндегі кеңестердің бірінде таяудағы бірнеше жылда Павлодар облысындағы майнинг технологиясы бойынша инвестиция портфелі 1000 мегаватқа дейін электр энергиясын тұтына отырып, 500 млн. доллар құрай алатыны туралы айтылған.

Павлодар облысының электр станцияларындағы өндірістік қуаттарды ұлғайту жөніндегі жоспарларға келетін болсақ, жоғарыда аталған ГРЭС-2 үшінші энергоблогынан басқа, ГРЭС-1-дегі № 1 энергоблокты қалпына келтіру бойынша жұмыс жүргізілуде. Оның қуаты 500 мегаватт, ал пайдалануға беру 2024 жылға жоспарланған. Сондай-ақ 2019 жылдың қарашасында ЕЭК электр станциясында қуаттылығы 325 мегаватт бесінші энергоблок іске қосылды.

Дереккөзге сілтеме: https://inbusiness.kz/ru/news/pavlodarskaya-oblast-teryaet-moshnost